اشتباه رایج در جشن تولد کودکان و ارائه ی شیوه ای موثرتر

در پاسخ به این سوال که آیا برای فرزندان جشن تولد بگیریم جای هیچ شبهه ای نیست. آنچه جای شک و تردید را باقی می گذارد چگونگی این جشن است.

ابتدا بگذارید چهار برنامه ی تقویت را که اسکینر ارائه کرده است، کوتاه و مختصر مرور کنیم:

زمانی ثابت: تقویت پس از سپری شدن مدت زمان معین از تقویت پیشین فراهم می شود.

زمانی متغیر: تقویت پس از سپری شدن مدت زمان معین از تقویت پیشین فراهم می شود اما طول این فاصله ی به طور پیش بینی ناپذیری تغییر می کند.

نسبتی ثابت: تقویت پس از تعداد پاسخ معین فراهم می شود.

نسبتی متغیر: تقویت پس از تعداد پاسخ معین فراهم می شود اما این تعداد به طور پیش بینی ناپذیری تغییر می کند.

دو برنامه ی اول بر مبنای زمان، و دو برنامه ی بعدی بسته به پاسخ ارائه می گردد.

حال اگر کمی در این چهار برنامه و هم چنین در شیوه ی رایج جشنی که برای کودکان گرفته می شود مداقه کنیم، می توان به راحتی استباط کرد که با این شیوه ضعیف ترین نوع تقویت را به کودک ارائه می دهیم و آن برنامه ی زمانی ثابت است.

دو دلیل عمده ی ضعف این برنامه را مطرح می کنم:

اولاً، بر اساس زمان استوار گردیده که خارج از حیطه ی رفتار، کنترل و توانایی کودک است و دوماً، ثابت می باشد نه متغیر. و در این ثابت بودن، ما کودک را در یک بازه ی زمانی نسبتاً طولانی به مکث و نوعی رکود وا می داریم و تا زمان فرا رسیدن ارائه ی تقویت، این خلا، بیش و کم، ادامه می یابد.

آنچه به نظر می آید این است که والدین با انتخاب و ارائه ی برنامه ی تقویت زمانی ثابت و به کار گرفتنش به شیوه ای که رایج گشته، برای رفتار مشترک خود و دستاورد حاصل از آن جشن می گیرند نه برای کودک. و چه بسا بهتر است که حداقل این رفتار مشترک و دستاوردش، آگاهانه و به خواست و اراده صورت گرفته باشد و مهم تر از آن، از منبع عشق سیراب گردد نه منابع دیگری چون هوس.

از آن جهت بر این منبع تاکید ورزیدم که ردِپای تربیت فرزندان را می توان نه تنها تا آغاز شکل گیری نطفه، بل تا اندیشه ی ابتدایی حاکی از آمادگی و اراده به پذیرفتن چنین مسئولیتی دنبال نمود.

و اما شیوه ی موثرتری که می توان برای این گونه جشن ها برگزید:

با توجه به چهار برنامه ی تقویت، موثرترین آن جهت تقویت کودک، ارائه ی برنامه ی نسبتی متغیر است که دو ضعف عمده ی برنامه ی تقویت زمانی ثابت را می پوشاند.

یکی از آن جهت که کودک برای دریافت تقویت به رفتار خود متکی می شود و در این صورت، نسبت به ارائه ی تقویت احساس کنترل و تسلط خواهد داشت و دوم، متغیر بودنش که کودک را از وقفه ی میان ارائه ی دو برنامه ی تقویت و انفعال حاصل از آن خارج ساخته و او را فعالانه در جهت دریافت تقویت به حرکت وا می دارد.

کودک می تواند با هر رفتار مناسبی که از خود بروز می دهد و با دریافت تقویت به سبب آن رفتارها، تولدی نو را تجربه کند مشروط بر آنکه والدین نیز با رفتار متقابل مناسب شیوه ای را ترویج دهند که جشن تولد برای کودک تداعی گر رفتارهای منحصر به خود او باشد.

تاریخ انتشار نوشته:

۱۰ام بهمن ۱۳۹۶